تفاوت سکه ماشینی و سکه چکشی 1

آشنایی با سکه ماشینی و سکه چکشی

ار انواع سکه ها میتوان به سکه های چکشی و سکه های ماشینی اشاره کرد.

در این مقاله سعی داریم تا با سکه های چکشی و سکه های ماشینی بیشتر آشنا شویم و تفاوت های آن ها را با هم بررسی کنیم.

سکه های چکشی به سکه هایی گفته می شود که قبل از مُدرنیته و ماشینی شدن ضرابخانه ها، بطور رسمی با دستور مقامات بلند پایه توسط ضرابخانه های محلی یا مرکزی ضرب می شدند.

بدلیل اینکه آن زمان سکه ها با چکش و سِندان ، و بشکل کاملا سنتی با کمترین تجهیزات ضرب میشدند، از این رو اصطلاح چکشی به اینگونه سکه ها داده می شود.

سکه های ماشینی به صورت پیشرفته تر و توسط دستگاه های مخصوص ضرب سکه با کیفیت و دقت بالا ضرب شده اند.

تفاوت های ضرب سکه چکشی با سکه ماشینی

سکه چکشی:

• کیفیت پایین طراحی
• کیفیت پایین ضرب و خروجی ناموزون و ناهماهنگ
• دایره کامل نبودن پولک
• متغیر بودن ضخامت قسمت های مختلف
• متغیر بودن وزن پولک ها
• عدم وجود کنگره بیرونی
• درج شهر محل ضرب روی سکه

سکه ماشینی:

• کیفیت بالای طراحی
• کیفیت و قدرت بالای ضرب و خروجی یکسان و دقیق
• ضخامت یکسان سکه در همه نقاط
• یکسان بودن وزن پولک ها
• وجود کنگره بیرونی پرداخت شده

سکه های چکشی در ایران :

در ایران معمولاً سکه را با چکش ضرب می‌زدند و طریقه ضرب این گونه مسکوکات آسان بود. قرن‌ها به این ترتیب عمل می‌کردند که ابتدا نقش پشت سکه را روی فلز محکمی که معمولاً از فولاد بود به‌طور معکوس و منفی حکاکی می‌کردند و آن را در وسط سندان کار می‌گذاشتند و به همان طرز عیناً نقش روی سکه را نیز در سر سنبه‌ای از فولاد حکاکی می‌کردند.

پس از تعیین عیار مناسب فلزات و ذوب و شمش نمودن، آنها را خرد کرده به قطر و وزن لازم به صورت قطعاتی می‌بریدند و آن را گداخته به ضرب فشار چکش به صورت مسکوک درمی‌آوردند. این نوع سکه زدن منحصر به ایران نبود، تقریباً در همه جای دنیا به همین شیوه عمل می‌شد.

بر اساس نوشته‌های کتاب تذکرة الملوک، در زمان صفویه نظم و ترتیب خاصی برای ضرب سکه وجود داشت و ضرابخانه، سازمان اداری گسترده‌ای دارای مشاغل متنوع بود که تحت نظر معیرالممالک اداره می‌شود .

عزل و نصب حکاکان، زرکشان، ضراب باشی، ضابطان، صنعتگران، کارکنان و کارمندان با وی بود و هیچ‌یک از عاملین دیگر حق دخالت نداشتند. دستگاه‌های مهم ضرابخانه عبارت بودند از :

۱) کارگاه ذوب (دستگاه گدازنده)، در این‌جا طلا و نقره ذوب می‌شوند. گذاشتن نقره در داخل پاتیل‌ها (قال گذاشتن) و تصفیه طلا (خالص گذاشتن) بخشی از روند ذوب است.

۲) فلزکاری (آهنگری) در اینجا قالب‌های (شمش) طلا و نقره به شکل (ورق‌های) نازک و گرد در می‌آیند.

۳) تراشکاری (چرخ‌کشی): در این‌جا طلا و نقره آماده شده در آهنگری از طریق سوراخ‌هایی (با استفاده از صفحه فولادی) فشرده می‌شود و با چرخاندن از سوراخ‌ها بیرون کشیده می‌شود. اکنون فلز گرد، مسطح و صاف شده است.

۴) کارگاه کوبیدن (قطاعی): پس از تکمیل عملیات پیشین (طلا و نقره) در اینجا با چرخ برش (به چرخ قطاع) به اندازه و وزن اشرفی و قران بریده می‌شوند.

۵) کارگاه کوبیدن سکه (کحله کوبی): در این‌جا هر قطعه از فلز برش داده شده روی سندان گذاشته می‌شود و با یک چکش (پتک آهن) پهن می‌شود.

۶) کارگاه سکه‌زنی (دستگاه سکه‌زن) در اینجا قطعات پهن شده طلا و نقره بین دو قالب سکه (سکه زیر و رو) گذاشته می‌شوند و با یک چکش روی آنها کوبیده می‌شود تا نقش درست را به خود بگیرد.

7) کارگاه  تخش‌کُنی : کارگران در این کارگاه قرصهای کم‌ وزن را جدا کرده، مجدداً با وزن صحیح آماده می‌کرد.

8) کارگاه سفیدگری (دستگاه سفیدگری) در اینجا کارگر سفیدگر پول را که سیاه و کثیف شده، تمیز می‌کند.

(سکه مربوط به دوره خلیفه عثمان-  تصویر یزدگرد سوم بر روی آن است)

(سکه درهم نقره، دوره مهرداد دوم پادشاه پارتی)

سکه های ماشینی در ایران :

در سال ۱۲۸۲ هجری شمسی ناصر الدین شاه  دستور داد ضرابخانه‌ای با روش جدید از فرانسه خریداری و به ایران وارد شود .

پس از وقفه‌ای دوازده ساله، ضرابخانه جدید در سال ۱۲۹۴ هـ به دستیاری پشان، مستشار اتریشی، کار خود را آغاز نمود.این سال که مصادف با سی‌امین سال سلطنت ناصرالدین شاه بود، قران جدیدی با عیار نود درصد ضرب شد، که با فرانک برابر بود.

این قران که در زمان امین‌السلطان ضرب شد به قران‌های امین‌السلطانی مشهور بود. تأسیس ضراب‌خانه سبب شد تا شکل و وزن سکه‌ها یکسان شود. سکه‌های طلا ده تومانی، یک تومانی، پنج‌ هزاری، دو هزاری؛ سکه‌های نقره، پنج هزاری، دو هزاری، یک هزاری، ده شاهی، پنج شاهی، سه شاهی و پول سیاه، صد دیناری، یک شاهی و نیم شاهی بود.

سکه ماشینی 5 ریال رضا شاه (اولین سکه با واحد ریال در ایران)

برای سکه ها همچون اسکناس پهلوی و اسکناس جمهوری و تمبر پهلوی و تمبر جمهوری ، کتابی مثل کتاب های موسسه نوین فرحبخش که هرساله قیمت سکه ها را اعلام نمایید وجود ندارد ، ولی برای آشنایی بیشتر با سکه های ضرب شده ایرانی و کسب اطلاعاتی درمورد جنس و تیراژ و تاریخ چاپ و انواع هر سکه میتوانید کتاب سکه های جمهوری اسلامی و سکه پهلوی ایران را از سایت ما تهیه کنید.